Chano (dios romano)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Chano (en latín Janus) ye, en a mitolochía romana, un dios que teneba dos caras mirando enta os dos costaus d'o suyo perfil. Chano yera o dios d'as puertas, os prencipios y as fins (u siga os cabos). Por ixo li consagroron o primer mes de l'anyo, Ianuarius, (que cambió ta Janeiro en latín bético y Janero en latín tarraconense, d'a on vien l'aragonés chenero).

Se representa por un regular como bifront, con as dos caras mirando-se enta sentius oposaus, y esto ye mes frecuent en a tradición celto-ligur que en a tradición romana. Ye un dios d'os cambios y as transicions, d'os intes en os que se traspasa l'umbral que desepara o pasau y o futuro. A suya protección, doncas, ye pa qui deseye cambiar l'orden d'as cosas. L'honraban cada vegada que s'encomenzaba un prochecto nuevo, naixeba un ninón u se contrayeba matrinomio.

O suyo principal templo en o Foro Romano teneba puertas que miraban ta l'este y l'ueste, enta o prencipio y fin d'o día, y entre ellas i heba una estatua suya, con as dos caras oposadas. En totas as casas li se adrezaba una pregaria de maitín, y en tota fayena domestica se miraba a suya asistencia. Como dios d'os prencipios, lo invocaban publicament o día de cabo d'anyo, 1 de chenero (Ianuarius), o mes que bién d'o suyo nombre porque encomienza l'anyada nueva. Lo invocaban cuan encomenzaba una guerra, y mientres durase as puertas d'o suyo templo heban d'estar siempre ubiertas. Cuan Roma yera en paz, as puertas heban d'estar zarradas. Chano no tien equivalent en a mitolochía griega.

Igual como Prometeu, Chano ye una clase d'heroe civilizador, pus li s'atribuyen cosas importants como a invención d'os diners, as leis y l'agricultura. Seguntes os romanos este dios aseguraba buenas fins.

Entre os apelativos que recibió en destacan dos:

• Janus patulsius, yera como heba d'invocar qui pasaba por una puerta que i heba debant d'una d'as caras d'o dios.
• Janus clusivius), yera como heban d'invocar a l'atra cara.